Dr. Volkan Hasan Kaya
Bu eğitim yazısı, fen bilimleri öğretmenlerine / müfredat geliştiricilere yardımcı olması amacıyla “Güçlü Yarınlar için 2023 Eğitim Vizyonu” ışığında hazırlanmıştır. 2023 Eğitim Vizyonumuz, eğitim sistemi karasularımızda hedefine doğru sefere çıktı. Pruvamız neta, dümenimiz viya olsun. Kendi eğitim sistemi sularımızda Avrupa ya da Amerika kökenli felsefeleri yüzdürmeye çalıştık ve önceden yüzdürebileceğimiz milli bir felsefi gemimiz yoktu ama artık var. O nedenle 2023 Eğitim Vizyonumuz bizim için çok değerli kuşkusuz. Eğitim felsefemizin rotasını bulması ve bu rotayı takip edebilmesi için eğitimin itici kuvvetlerine neden olacak rüzgârın yönünü de iyi belirlemeliyiz. Elbette ilk dönemlerde bocalayabiliriz, belki beklenmedik anlarda fırtınaya kapılıp alabora olabilir ya da ara seyirlerde (rüzgârın yelkenlere yanlardan etkimesi) yol alabiliriz ama sabırla ve azimle eninde sonunda eğitim felsefemizin yelkenleri rüzgârı arkadan almaya başlaması artık rahat bir şekilde yol alacağımız anlamına gelecektir. Eğitimin yelkeninde arzu edilen düzenli ve doğru hava akımı oluştuğunda ekonomi de gelecekte payına düşeni alacaktır. Bu süreçte seyir defterimizi insani değerlerimizi yeşerten ve büyüten olaylarla, milli tüm değerlerimizi kaplayan ve koruyan gelişmelerle doldurmamız ümidiyle…
2023 Eğitim Vizyonu ışığında eğitimin alt bileşenlerinden biri olan fen eğitiminin vizyonu nasıl olmalıdır sorusuyla başlayalım...
- 2023 Fen Eğitimi Vizyonu özellikle STEM eğitimiyle birlikte sanayi devrimi ve onunla ilişkili kavramları ön plana çıkartırken, gerçek zekanın yapaya evrildiği bu dönemde insan ve insani değerler sanayi devriminin gölgesinde kalmaktadır. Ayrıca, insanlığın tüketim alışkanlıkları, insanları yalnızlaştırıyor ve hayal dünyasını daraltıyorsa, o zaman akıl ile kalp arasında köprü görevi olan duygu sütunları restore edilmeli ve yeni sütunlarla da bağlantılar güçlendirilmelidir.
- Gelişen teknoloji, insanı özünden hızlı bir şekilde uzaklaştırmak yerine, evrende özünü yeşertecek yeni yaşam alanlarını özüne yakınlaştırmalı ya da buzulların altındaki özü gün yüzüne çıkarmalıdır.
- Toplumun önemli bir parçası çocuklarımızın neşe ve mutluluğu, toplumun huzuru, ülkemizin refahı için önceliğimiz; 21. yüzyıl becerileri yerine 21. yüzyıl ortak ve odak paydamız olan ‘çocuklarımız ve insan onuru’ olarak belirlenmeli. İnsana ait evrensel, yerel, maddi, manevi, mesleki, ahlaki, millî tüm değerleri kapsayan ve kuşatan bir olgunlaşma, gelişme, ilerleme, değişim ve ahlak güzelliği desteklenmelidir.Sonrasında 21. yüzyılın gerçeklerinden kopmadan ve bunları dikkate alarak hem bu çağın hem de 22. yüzyılın ihtiyaçlarına cevap verecek becerikli bireyler yetiştirmenin alt yapısı oluşturulmalıdır.
- İnsanı odak noktasına alan fen eğitimi ile bilim tarihi(miz) arasındaki köprülerin temelleri güçlendirilmelidir. Bilim müzeleri gibi okul dışı öğrenme ortamları sayesinde geçmişten geleceğe yeni köprüler kurulmalıdır. Bilim tarihimizden geleceğimize katma değer kazandıracak farkındalık ve çıkarımlarda bulunmalıyız. Ortak bir gaye için çocuklarımız konular ve kavramlar üzerinde birlikte tartışabilmelidir.
- İyi yetişmiş ve güçlü şahsiyete sahip bir öğretmen, çerçeve müfredat ile çocukların ihtiyacına göre imkânlar dâhilinde yeniden müfredatı inşa edebilmelidir. Bu nedenle çerçeve müfredat ile fen eğitimine şekil verebilen zanaatkârlar değil sanatkâr fen bilimleri öğretmenleri yetiştirilmelidir. Sanatkârların zanaatkârlardan farkı icra ettikleri mesleklerine duygularını yani kalplerini dâhil etmeleridir.
- Çoktan seçmeli testlerin gölgesinde kalan çocuklarımızın gelişimi bütüncül olarak ele alınarak gün ışığına çıkarılmalıdır.
- Fen eğitiminde temel sorunlardan birisi insanın özünden uzaklaşarak sözde ve gözde olan arayışlara yönelme Mizaç ve yetenek temelli yaklaşımsayesinde bireyin kendini tanımasına imkan sağlanacaktır. Ayrıca öğrenenin bireysel farklılıklarını dikkate alıp gerçek yaşamdan yola çıkarak, doğal merakını koruyan öğrenmenin ve üretmenin değeri artırılmalıdır.
- Okul Gelişim Planlarındaki hedefler doğrultusunda; geribildirim mekanizmasının işlevselliğinin arttırılması için çocukların bireysel, akademik ve sosyal gelişim amaçlarına yönelik etkinlikler izlenecek, değerlendirilecek ve desteklenerek iyileştirecektir. Bu gelişim modeli ile tüm kademelerde yarışma ve rekabet odaklı değil paylaşım temelli bir anlayış benimsenecektir. Okul gelişimindeki başarı; rekabetten uzak, her okulun imkanları doğrultusunda gelişimleri göz önünde bulundurularakve ortaya koydukları hedefleri gerçekleştirme konusunda aldığı mesafeler belirlenmeye çalışılarak artırılacaktır.
- Fen eğitiminde ölçme değerlendirmede süreç ve sonuç odaklı bütünleşikbir anlayış ortaya konulacak ve işlevsellik artırılacaktır.
- Fen ve STEM eğitimi sırasında eğitim teknolojileri tüketimi alışkanlıkları yerine üretim alışkanlıkları kazandırılacak etkinliklere ağırlık verilmelidir. Ayrıca, üretken nesiller için üretken eğitimcilere ihtiyaçduyulmaktadır. Bu nedenle dijital öğrenme materyalleri üreten öğretmenler desteklenerek teşvik edilecektir. Ayrıca Eğitim Bilişim Ağı (EBA)’nın gerçek yaşamla bağlantılı içeriklerle, fiziksel ortamda gerçekleştirilmesi zor olan interaktif deneylerle, soyut kavramların görselleştirildiği canlandırmalarla, simülasyonlarla, çoklu disiplinlerin harmanlanmasını gerektiren büyük projelerin yaşatılacağı oyunlar ve tüm bunların değerlendirme amacıyla kullanıldığı yeni nesil ölçme materyalleri ile daha da zenginleştirilmesi planlanmaktadır. Burada amaçlanan Türkiye’nin her yerinde yaşayan öğrenci ve öğretmenlerin eşit öğrenme ve öğretme fırsatlarına kavuşması ve öğrenmenin sınıf duvarlarını aşmasıdır.
- Biyoloji / Çevre alanında sıklıkla kullanılan kavramlardan biri olan ekosistemde canlıların yaşam alanları habitat olarak ifade edilmektedir. Ekosistemlerin iyileşmesine katkı sağlayacak konulardan birisi de habitatların iyileştirilmesidir. Öğrencilerin gelecekte bırakacakları ayak izlerinin somut, sağlam ve güçlü olmasının yanı sıra eğitim ekosisteminin dengesi için, eğitimin alt branşlarının (örneğin fen bilimleri ve sosyal bilgiler habitatları gibi) kendilerine özgü eğitimde parmak izleri olmalı, fen bilimleri habitatı hem kendi içerisinde hem de farklı habitatlarla uyumlu olmalıdır. Bu nedenle okullarda kurulacak olan Tasarım-Beceri Atölyeleri fen habitatın gelişmesine, öğrenilen bilgilerin farklı disiplinlerle ilişkilendirilerek yaşam becerisine dönüşmesine katkı sağlayacaktır. Bu sayede icat, inovasyon ve katma değer kavramlarının fen eğitimi habitatında filizlenmesine imkan olacaktır. Bu kapsamda STEM eğitiminin amaç, yapı, süreç ve fonksiyonlarının yeniden düzenlenmesi çok önemlidir. Bu sayede fen eğitimi habitatı ve dolayısıyla eğitim ekosistemi daha da güçlenebilir.
- Genelde Fen eğitimi özelde STEM eğitimi; bilimsel bilgiler içinde derinliklere kök salmış düşüncelerle farklı disiplin dallarıyla aşılanmış tasarımlarla büyüyen bir fidan gibidir.Gelecekte o fidanları birer çınar olarak görmek son derece önemidir. Bilgi ve beceri odaklı bir STEM eğitimine aynı zamanda insan ve onun değerleri de eklenmeli STEM eğitimi, insanın doğasını destekleyen, çevresine insani değerler kazandıran, duyguların gelişimine olanak tanıyan, düşünme dağarcığını zenginleştiren, bilgi ve becerilerini destekleyen ve bunların hepsini uyumlu bir şekilde eyleme koyabilecek alt yapıyı oluşturmalıdır.
- Maddiyat ve tüketim odaklı STEM eğitimi yerine üretim odaklı STEM eğitimi benimsenmelidir. Bunun için her zaman pahalı materyallere gerek yoktur. Ticari anlamda talep gören bir ürünün gerçekten başarıya götürmesi en iyi yolda olduğu anlamına gelmez. STEM eğitimi ve etkinlikleri, öğretmenlerin yaratıcılık ve özgünlüklerinin omuzlarında yükselecektir.
- Son olarak STEM eğitimi ile ilgili var olan düşüncelerimizin yönünü eğitim felsefemizin rotasına doğru kırmalı; gerektiği yerde algılarımızı ve gelişigüzel atılan uygulamaları restore etmeli; yola kaldığımız yerden felsefemizin rotasında rüzgârı arkaya alarak devam edilmelidir.
Uzman Volkan Hasan KAYA
Bremen Üniversitesi Fen Eğitimi Enstitüsü
e-mail: volk.has.an@gmail.com
Twitter: @VolkanHasanKAY1
Kaynakça:
Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Güçlü Yarınlar İçin 2023 Eğitim Vizyonu,Ankara.