Dr. Volkan Hasan Kaya

Başlığı okuduğunuzda fen okuryazarlığı, matematik okuryazarlığı veya çevre okuryazarlığı derken ‘işbirlikli problem çözme okuryazarlığı’ kavramı da ortaya çıktı diye düşünebilir ve ‘işbirlikli problem çözme okuryazarı birey kimdir?’ diye sorabilirsiniz.

Gelecek kuşaklar, günlük hayatta karşılaştıkları bir sorunu çözebilmesi için problem karşısında sergileyebilecekleri becerileri kazanmış ve geliştirmiş olmalıdır. Çözümün niteliği ve çeşitliliği için birlikte çalışma ruhunun geliştirilmesi de önemli etkenlerden biridir. Bu nedenle hem işbirlikli çalışma hem problem çözme becerilerini bir arada kullanabilen bireyler işbirlikli problem çözme okuryazarı olarak ifade edilebilir. OECD (2017: s. 47-48), işbirlikli problem çözme okuryazarlığını“bir bireyin bir probleme çözüm üretmesi için gerekli bilgi, beceri ve çabaları bir araya getirmesi ve çözüme ulaşması için gerekli anlayış ve gayreti paylaşarak bir sorunu çözmeye çalıştığı iki veya daha fazla etmenlerin(bu etmenler, iletişim kurma ve grup organizasyonlarının yönetimi gibi işbirliği problemlerinin çözümünde yer alan tüm eylemlerdir) etkili bir şekilde devreye girme kapasitesi”olarak tanımlanmaktadır. İşbirlikli problem çözme becerisinin kazandırılması ve geliştirilmesi için fen bilimleri dersi, fen alanı içinde yer alan (fizik, kimya, biyoloji, teknoloji, çevre ve sağlık gibi) disiplinler ile farklı disiplinlerin (matematik, informatik, tasarım, müzik, beden ve sosyal bilimler gibi) ilişkilendirilmesinde iyi bir fırsattır. Günümüzde Amerika’da benimsenen STEM (Fen-Teknoloji-Mühendislik ve Matematik) veya Almanya’da benimsenen MINT (Matematik-Bilişim-Doğa Bilimleri ve Teknoloji) gibi disiplinlerarası kavramların günlük hayattaki etkinliğini arttırmak ve gelecekte endüstri 4.0 vizyonunu istenilen düzeyde gerçekleştirebilmek için bireylerin ortaklaşa problem çözme becerileri geliştirilmelidir.

Bu yazının kaleme alınmasına ilham olan işbirlikli problem çözme becerisinin ve okuryazarlığının ne olduğunu açıkladıktan sonra aklıma takılan bir diğer soru ise öğrencilerin işbirliğine dayalı problem çözmedeki becerilerini geliştirmek için neler yapılabileceği olmuştur. PISA 2015 verileri ışığında Türkiye’deki 15 yaş grubu öğrencilerinin işbirlikli problem çözme becerisine olumlu olarak en önemli katkı sağlayan faktörler;

• Ailenin sosyo-ekonomik özellikleri,
• Okul dışı faaliyetler (bilim kulüplerine katılmak, bilim yazıları okuma, bilim ile ilgili yayınlar izlemek),
• Öğrencinin bilime yönelik tutumu,
• Öğretmenin öğretim becerileri,
• Öğretmenin sınıf yönetimi becerisi ve
• Takım çalışması olduğusonucuna ulaşılmaktadır.

Negatif olarak etki eden faktörler ise sırasıyla;

• Öğrencilerin akademik gelişimi için öğretmenlerin öğrencilerine verdikleri geribildirimler,
• Ailenin eğitim düzeyi ve
• Öğretmenin öğrenciye yönelik tutumu

Yukarıdaki faktörler dikkate alındığında öğretmenler, aileler ve öğrencilerin kendileri işbirlikli problem çözme becerileri üzerine pozitif ve(ya) negatif etki ettiği sonucuna ulaşılmaktadır. Örneğin, öğretmenin mesleki becerilerinin olumlu katkıları varken; öğretmenlerin öğrencilerine yönelik tutumları konusunda olumsuz etkisi olduğu görülmektedir. Bu nedenle öğretmenler öğrenciye yönelik sergiledikleri tutumların daha yapıcı olmasına da özen göstermelidir. Ayrıca öğretmenler, öğrencilerin akademik gelişimleri için daha etkili geribildirimlerde bulunabilirse, öğrenci becerilerinin daha olumlu yönde etkileneceği sonucuna ulaşılabilir. Sosyo-ekonomik özellikler işbirlikli problem çözme becerisine pozitif katkı sağlamasına rağmen, ailenin eğitim düzeyi negatif bir etki oluşturduğundan halk (yetişkin) eğitimine de önem verilmelidir.

Okul dışı etkinliklerde (örneğin bilim sanat müze gezileri) örgün eğitimin devamı niteliğindeki konulara yer verilerek, daha çok öğrencilerin katılımına ve takım çalışmasına imkân sağlamalı ve öğrencilerin merakı arttırılmalıdır.  Ayrıca araştırma sonucunda elde edilen bir başka bulgu ise işbirlikli öğrenme becerileri ile okuma, fen ve matematik okuryazarlıkları arasında yüksek düzeyde pozitif bir ilişki olduğudur. Öğrencilerin işbirlikli problem çözme becerileri arttırıldığında okuma, fen ve matematik okuryazarlıklarının da artacağı göz ardı edilmemesi gerekir. 

Dr. Volkan Hasan KAYA

volk.has.an@gmail.com

@VolkanHasanKAY1

Kaynakça

Kaya, V.H. and Elster, D. (2018a). Comparison of the Main Determinants Affecting Environmental Literacy Between Singapore, Estonia and Germany, New Perspectives in Science Education International Conference (Edition 7), March 22-23 2018, Florence/ITALY.

Kaya, V.H. and Elster, D. (2018b). Comparison of the Main Determinants Affecting Environmental Literacy Between Singapore, Estonia and Germany, International Journal of Environmental & Science Education, 13(3), 1-17

OECD (2017), PISA 2015 Results (Volume V): Collaborative Problem Solving, PISA, OECD Publishing, Paris.http://dx.doi.org/10.1787/9789264285521-en