Doç. Dr. Devrim Akgündüz

Bir öğrenci sordu bu soruyu bana. Öyle ya STEM eğitimi sırasında öğrencilerin Maker olduğundan bahsedip duruyoruz. Kendim acaba Maker`mıyım?

Düşündüm ve evet yanıtını verdim. Ben de Maker`dım. Üstelik benim gibi milyonlarca kişi aynı şekilde Maker`dı aslında. Küçük bir kasabada doğdum ve lise sonuna kadar orada okudum. Sokağımız toprak zemine ve hafif eğimli bir yapıya sahipti. Yukarıdan aşağıya doğru su aktığında bir dere yatağı oluşuyordu sokakta. Ben ve sokak arkadaşlarım hep birlikte bu dere yatağında kendi barajlarımızı inşa ederdik. Akan suya set yapar, tünellerden geçirirdik suyu. Kanallar açar ve kendi kurduğumuz çamurdan evlerimize ulaştırırdık. Böylece mühendis olmak için ilk adımları atmıştık. Hepimiz Maker olmuştuk. Zaten Maker`ın kelime anlamı da bu değil mi? Biz zaten Maker hareketini sokakta gerçekleştirmiştik. Bunu yapay salonlarda yapmaya gerek yoktu o zamanlar.

Başka bir örnek daha vermek isterim. Ortaokulda çeşitli derslerimiz vardı bizi yine Maker yapan. İş teknik ve ev ekonomisi dersleri. Fenden sonra en sevdiğim dersler arasında bunlar vardı. İş teknik dersinde neler yapmadık ki? Kaynak yaptık, marangozlukla uğraştık. Yağ tenekelerini açıp ona istediğimiz şekli verip kaynak yaparak çöp tenekelerimizi, mısır patlatma makinelerimizi yaptık. Ahşapları yakarak, keserek, çeşitli şekiller vererek kendi tablolarımızı, ev araçlarımızı yaptık. Kıl testere, çekiç, kaynak makinesi, torna-tesviye tezgâhı, ahşap yakma aleti derslerde sürekli kullandığımız aletlerdi. Kendi çalışma sehpamı bile yapmıştım. Ev ekonomisi dersinde gömleğimizi, kravatımızı yaptık. Seramikle, hamurla uğraşarak süs eşyaları oluşturduk. Küçük halılar yaptık. Bu dersler birer Maker dersiydi. Kendimiz yapıyorduk. Adına Maker demiyorduk ama bunlar Maker dersiydi. Hepimiz birer Maker`dık. Bugün eğer çoğu işte eve tamirci çağırmayıp kendim tamir edebiliyorsam bunu bu derslere borçluyum.

Şimdi Türkiye’de yapılanları bir değerlendirelim, kavramlar üzerinde konuşalım. Maker kavramı oldukça fazla tüketilen bir kavram. Maker, Robotik, STEM, Kodlama, VR/AR vb. kavramlar oldukça moda. Bir de bu kavramları birleştirenler var: MakerSTEM, STEMMaker. Bütün bu kavramlar birbiri ile kıyaslanıyor ve karıştırılıyor. Bunların hiç birisi STEM ile kıyaslanamaz çünkü STEM eğitimi bir yaklaşım. Diğerleri araç, yöntem, hareket vb.

Kişiler ancak Maker olabilir. Maker bir öğrenme modeli ve yaklaşımı değil. Yemek, pasta yapan Maker olamaz mı? Plastik şişelerden gemi yapanlar Maker olamaz mı? Mutlaka elektronik bir set mi almamız gerekiyor? İsteyen elektronik ile çeşitli ürünler yapar, isteyen atık ve basit maddeleri kullanır. Elektronikle her türlü malzemeyi de birleştirerek de kendi ürünlerimizi elde edebiliriz. Ancak Maker hareketi sadece elektronik bir takım araçlar kullanılarak yapılır algısına karşı olmamız gerekir. Bana göre en doğrusu sınırlama olmadan üretmek.

Maker-STEM demeye gerek yok. Neden mi? STEM eğitimi uygulandığında öğrenciler zaten Maker olmak zorunda. Dolayısıyla STEM eğitimi zaten Maker hareketini içine almaktadır. Ancak tam tersi geçerli değil. Yani Maker çalışmaları STEM değildir. Maker çalışmalarının STEM’e dâhil olabilmesi için planlı, sistematik bir şekilde fen bilimleri, matematik kazanımlarının elde edilmesi ve mühendislik tasarım basamaklarının uygulanması gerekmektedir. STEM bir yaklaşımdır. Maker ise bir hareket. Kavramları birbiri ile kıyaslarken ne olduğunu bilerek kıyaslarsak yanlış kavramsallaştırmaların önüne geçmiş oluruz.

Maker, STEM vb. kavramların yanlış algılanmasında ticari kaygılarla araç gereç satışı yapanlar, her konuda uzman olan ve yeterliliğe sahip olmadan eğitici eğitmeni olanlar başrol oynamakta. Şark kurnazlığı ön planda. Her fırsatta tekrar ediyoruz. Öğretmen eğitimi ciddi bir iştir. STEM Maker vb. eğitimi yapanlar kendilerini yeterli görüyorlar mı, sorgulamak zorunda. Özellikle STEM eğitimi yapmaya çalışanlar. Görüyoruz ki (özellikle yeterliliği olmayan kişilerden) eğitim alanlar hemen öğretmen eğitimcisi oluyor. Biraz programlama öğrenen, arduino programlayan Maker eğitmeni oluyor hatta STEM eğitmeni olduğunu da sanıyor. Haberlerde görüyoruz. STEM eğitmeni deniliyor X kişiye. Söylediği şey kodlama, robotik, yazılım. Başka birisi sadece fen eğitiminden bahsediyor. STEM bu değil ki! Bu konuya başka bir yazıda detaylı bir şekilde gireceğim.

Üreten bir toplum olmak en büyük hedeflerimizden birisi olmalı. Bunun için yapılacak her türlü hareketi destekleriz. Ancak kavramları doğru kavramsallaştıralım.

Sevgi ve saygılarımla...

Yrd. Doç. Dr. Devrim Akgündüz

twitter.com/DevrimAkgunduz